Thế giới vinh danh Giáo sư vật lý thiên văn gốc Việt

(ĐVO) Giải thưởng Thế giới Cino del Duca lần đầu tiên được trao tặng cho một người Việt - Giáo sư vật lý thiên văn Trịnh Xuân Thuận, ĐH Virginia (Mỹ). Ông được vinh danh với hai tư cách vừa là nhà khoa học vừa là nhà văn.

Buổi lễ trao giải thưởng Thế giới Cino del Duca được diễn ra hôm 6/6, tại Viện Pháp quốc, trung tâm thủ đô Paris-Pháp dành cho các nhà nghiên cứu, các viện sĩ, giáo sư có nhiều cống hiến và đóng góp đối với sự phát triển của các ngành khoa học.

Đây cũng là lần đầu tiên giải thưởng này được trao tặng cho nhà khoa học viết văn, mà không phải là một nhà văn thuần túy. Là một nhà nghiên cứu vật lý thiên văn tại Mỹ, nhưng công trình phổ biến khoa học của ông Trịnh Xuân Thịnh lại bằng tiếng Pháp. Ông là người Việt Nam đầu tiên và là người châu Á thứ hai được các viện sĩ hàn lâm Pháp vinh danh.

Phát biểu sau buổi lễ nhận giải thưởng, giáo sư Thuận đã bày tỏ niềm xúc động và tự hào khi mình là người Việt Nam đầu tiên được nhận giải thưởng thế giới lớn này do Viện hàn lâm Pháp trao tặng.

Theo giáo sư Thuận, khi trình bày các công trình nghiên cứu khoa học của mình, ông luôn cố gắng viết bằng tiếng Pháp theo một cốt truyện như một cuốn tiểu thuyết để làm sao đó mang đến cho các độc giả nhất là nhà nghiên cứu khoa học sự thích thú, miền say mê văn chương và bị cuốn hút theo cốt truyện đó xem nó kết thúc ra sao.

Giáo sư Trịnh Xuân Thuận (giữa). Ảnh: TTXVN.

Đây cũng chính là sự thành công của ông mà không phải nhà khoa học nào cũng có được. Chính điều này đã giúp ông chinh phục được ban giám khảo Viện Pháp quốc gồm 14 viện sĩ hàn lâm, do bà Hélène Carrère d’Encausse, Thư ký Viện Hàn lâm Pháp làm chủ tịch.

Viện Pháp quốc là biểu tượng của tinh hoa, trí tuệ nước Pháp hiện nay, thường được mệnh danh là Nghị viện của các nhà bác học Pháp. Viện được hình thành từ năm 1795, gồm 5 viện hàn lâm khác nhau của Pháp. Nổi tiếng nhất và lâu đời nhất là Viện Hàn lâm Pháp  thành lập năm 1635, tập hợp các viện sĩ xuất thân từ nhiều ngành. 

Giải thưởng Thế giới Cino del Duca là một giải văn học. Mỗi năm tổ chức Fondation Simone et Cino del Duca còn có riêng hai giải khác là Giải Khoa học và Giải Khảo cổ học.  Từ năm 2005 đến nay Viện Pháp Quốc được trao toàn quyền tuyển chọn người được trao giải Thế giới Cino del Duca. Theo Viện Pháp quốc, giải thưởng này trị giá 300.000 euro, nhằm vinh danh các tác giả Pháp hoặc nước ngoài có những công trình nghiên cứu trong các lĩnh vực văn học hay khoa học, với tinh thần của một thông điệp nhân văn hiện đại.

Giáo sư Trịnh Xuân Thuận sinh năm 1948,  là một khoa học gia người Mỹ gốc Việt trong lĩnh vực vật lý thiên văn. Ông từng viết nhiều quyển sách có giá trị cao về vũ trụ học và về những suy nghĩ của ông trong tương quan giữa khoa học và Phật giáo. Ông còn là một nhà thơ, một triết gia, một Phật tử và một nhà hoạt động cho môi trường và hòa bình.
Với những gì cống hiến cho lĩnh vực thiên văn và văn hoá xã hội, ông đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá: Giải Moron 2007 của Hàn lâm viện Pháp; Giải Kalinga 2009 của UNESCO về các đóng góp trong việc đại chúng hóa khoa học; Prix mondial Cino del Duca (Giải thưởng Thế giới của Fondation Simone et Cino del Duca) của Học viện Pháp Quốc (Institut de France) năm 2012, vì các tác phẩm của ông thể hiện "một cái nhìn phức hợp và tinh tế của một nhà khoa học và một người có đức tin về vũ trụ và vị trí của con người trong vũ trụ"…
Giáo sư Trịnh Xuân Thuận sinh ra tại Hà Nội, lớn lên ở Sài Gòn. Năm 1966, sau tú tài, ông rời Sài Gòn đi du học Thụy Sĩ, và sau đó được nhận một học bổng du học tại Hoa Kỳ.Ông đã theo học ngành vật lý thiên văn tại Học viện Kỹ thuật California (California Institute of Technology) từ 1967 đến 1970, và tại ĐH Princeton từ 1970 đến 1974. Ông bảo vệ luận án tiến sĩ tại ĐH Princeton. Từ năm 1976, ông là giáo sư ngành này tại ĐH Virginia. Ông cũng là giáo sư thỉnh giảng tại Viện ĐH Paris VII (Université Paris VII - Diderot)
Tháng 8/ 2004, ông có về thăm Việt Nam và có những buổi nói chuyện về vũ trụ và vật lý thiên văn tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.